‘Leren leren’; het is een term die velen weleens voorbij horen komen. Deze term hangt nauw samen met een ander veelgehoord begrip: leerstrategieën. Maar wat houdt dat nou precies in? Wat zijn de voordelen ervan? En hoe kun je dat precies onder de knie krijgen? In dit blog lees je over het onderscheid tussen leerstrategieën en studievaardigheden, over de effecten van de strategieën en over hoe je kunt leren leren.

Het verschil tussen leerstrategieën en studievaardigheden

In het spreken over leerstrategieën en studievaardigheden wordt er vaak (foutief) geen onderscheid gemaakt tussen de twee begrippen. In onderwijskundige termen worden de begrippen juist wel in een andere hoek geplaatst. Waar zit dan dat verschil?

Wanneer een leerling studievaardigheden bezit, betekent dat dat de leerling vaak onbewust bepaalde vaardigheden toepast bij het leren, bij het werken en bij het onderzoeken. Je kunt hierbij denken aan het aflezen van een tabel, het opzoeken van informatie op internet en het juiste gebruik van woordenboeken. In het begin is hier uitleg en training voor nodig, maar na een tijdje gaat dat vrijwel vanzelf en gebruikt de leerling het om zelfstandig te kunnen leren.

Leerstrategieën zijn concrete manieren van leren die leerlingen bewust in kunnen zetten om zo efficiënt mogelijk te kunnen leren. In het proces van het aanleren van zulke leerstrategieën, leren leerlingen hoe zij moeten leren. Uiteindelijk is ook hiervan het doel dat een kind zelfstandig kan afwegen welke strategie ingezet dient te worden. Het inzetten van leerstrategieën vereist dus een actieve, bewuste inspanning. Voorbeelden van leerstrategieën zijn onder andere het maken van een planning, het herhalen van leerstof en het structuren van teksten. Bij dit laatste kun je denken aan het organiseren van leerstof in de vorm van een samenvatting of mindmap. Ook een bewuste reflectie op het eigen handelen en de behaalde resultaten, behoort tot de leerstrategieën.

Het aanleren van studievaardigheden wordt meestal gedaan op school. In verschillende wetenschappelijke studies is aangetoond dat de focus op het aanleren van leerstrategieën hierbij gedeeltelijk verdwijnt. Omdat deze leerstrategieën cruciaal zijn voor het leerproces, wordt hieronder uitleg gegeven over het belang ervan. Bovendien kun je hier lezen hoe je deze leerstrategieën onder de knie kunt krijgen om jouw eigen leerproces te verbeteren.

De voordelen van leerstrategieën

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat veel leerlingen onderpresteren. Dit betekent dat zij niet alles uit zichzelf kunnen halen en het leerproces dus niet optimaal verloopt. De oorzaak is eenvoudig: je kunt niet optimaal leren, als je niet weet hoe je dat moet doen. Leerlingen die leerstrategieën inzetten tijdens dit leerproces, presteren merkbaar beter dan leerlingen die dit niet doen. Dit komt doordat er ontzettend veel voordelen zitten aan het toepassen van deze strategieën.

Enerzijds is er het intellectuele aspect van het leren. Hierbij kunnen leerlingen, aan de hand van de strategieën, uitkienen welke stappen er genomen moeten worden om een bepaald vraagstuk op te lossen. Een voorbeeld hiervan is het maken van een stappenplan voor een wiskundige opdracht. Dit heeft tot gevolg dat er bij veel schoolvakken meer structuur en duidelijkheid wordt aangebracht.

Anderzijds is er het motivationele aspect van het leren. Binnen de leerstrategieën zijn er verscheidene categorieën die hierop aansturen. Zo leert een kind om gebruik te maken van doeloriëntatie ter motivatie, maar krijgt het ook zelfvertrouwen en leert het bouwen op eigen kunnen. Hierdoor kunnen leerlingen zichzelf aan het werk zetten en stimuleren in hun leerproces. Dit heeft dan weer invloed op hun concentratie en effectiviteit.

Het grootste voordeel is dat leerlingen leren zelfstandig te leren. Dit is niet alleen belangrijk voor betere schoolprestaties, maar ook voor de rest van het leven. Door deze zelfstandigheid, kan je op elk moment nieuwe kennis verwerven, ook wanneer er geen onderwijsinstituut bij betrokken is. Dit heet zelfregulerend leervermogen. Dat houdt in dat je jouw eigen leerproces kunt vaststellen, kunt sturen en erop kunt reflecteren. Nu, maar ook in de toekomst!

Leren leren

Je weet nu hoe belangrijk leerstrategieën zijn. Maar hoe kun je die leren beheersen? Er zijn ontzettend veel manieren om jezelf deze strategieën aan te leren. Omdat dit allemaal te specifiek en te uitgebreid is om hier aan je te vertellen, staan hieronder een paar tips in grote lijnen.

Het is belangrijk om bewust bezig te zijn met het leren leren. Stel jezelf tijdens het leren daarom eens de vraag hoe jij het beste woordjes kunt onthouden op de lange termijn en wat voor jou het beste werkt op het gebied van lange teksten lezen (bijvoorbeeld het onderstrepen van kernwoorden of -zinnen in een tekst). Probeer verschillende manieren van plannen uit, waarbij je focust op taken, tijd en prioriteiten. Wat is voor jou het meest efficiënt? Bij het leren is het verstandig om je te verdiepen in de stof, door een samenvatting in eigen woorden te maken, of bijvoorbeeld door er interessante anekdotes bij te verzinnen. Misschien kom je er ook achter dat het voor jou niet werkt om drie uur achter elkaar te leren. Dan is het een idee om leermomenten te spreiden.

Het maken van huiswerk bevordert de zelfstandigheid en helpt bovendien om beter te worden in het indelen van tijd. Tijdens het maken van huiswerk, is er alle gelegenheid om te leren wat wel en wat niet werkt.

Dit zijn slechts twee handvatten voor een zelfstandiger en efficiënter leerproces. Gelukkig zijn er genoeg boeken geschreven met allemaal tips om jouw leerstrategieën te verbeteren. Een paar daarvan kun je hieronder vinden. Uiteraard zijn er ook veel handige websites, en door dat op te zoeken verbeter je direct je studievaardigheden!

V E R D E R L E Z E N . . .

… over de verschillende soorten leerstrategieën. In dit boek worden alle strategieën uitgebreid behandeld en wordt er gefocust op hoe leerlingen gestimuleerd kunnen worden het beste uit zichzelf te halen. Dijkstra, P. (2015). Effectiever leren met leerstrategieën. Amsterdam: Boom Uitgevers Amsterdam.

… over leren leren. Dit boek staat vol technieken en tips om leren efficiënter én leuker te maken. Voor leerlingen staan er overzichtelijke stappen om zichzelf dit aan te leren. Voor ouders en docenten is er een apart deel, waarin advies wordt gegeven over het ondersteunen van het kind. Cliteur, J. (2015). Leer leren. Vleuten: Purple Monkey Publishing.