Hoe stuurt de overheid de economie bij in goede en slechte tijden? In dit uitgebreide artikel duiken we in het monetair beleid—een cruciale tool voor economische stabilisatie. We leggen uit wat het is, hoe het werkt, en welke impact het heeft op conjuncturele verschijnselen. Of je nu studeert voor een economie tentamen of simpelweg meer wilt weten over dit onderwerp, deze gids biedt je de kennis die je nodig hebt.

Inhoudsopgave

• Wat is Monetair Beleid?
• Doelstellingen van het Monetair Beleid
• Instrumenten van het Monetair Beleid
  • De Rente als Instrument
  • Open Markt Operaties
  • Reserveverplichtingen
• Monetair Beleid en Conjuncturele Verschijnselen
  • Monetair Beleid in een Laagconjunctuur
  • Monetair Beleid in een Hoogconjunctuur
• Uitdagingen van het Monetair Beleid
• Voorbeelden uit de Praktijk
• Conclusie

Wat is Monetair Beleid?

Monetair beleid verwijst naar de acties die een centrale bank onderneemt om de geldhoeveelheid en kredietvoorwaarden te beïnvloeden, met als doel het economisch beleid te sturen. In de eurozone is de Europese Centrale Bank (ECB) verantwoordelijk voor het voeren van het monetair beleid. Het is een cruciaal onderdeel van macro-economisch beleid, gericht op het stabiliseren van de economie en het bevorderen van duurzame groei.

Doelstellingen van het Monetair Beleid

De belangrijkste doelstellingen van het monetair beleid zijn:

• Prijsstabiliteit: Het handhaven van een stabiel prijsniveau, meestal gedefinieerd als een inflatiepercentage van ongeveer 2% (zoals het doel van de ECB).
• Volledige werkgelegenheid: Het bevorderen van een zo hoog mogelijke werkgelegenheid.
• Economische groei: Het stimuleren van duurzame economische groei.
• Financiële stabiliteit: Het waarborgen van de stabiliteit van het financiële systeem.

Instrumenten van het Monetair Beleid

Centrale banken hebben verschillende instrumenten tot hun beschikking om het monetair beleid te bepalen.

De Rente als Instrument

De belangrijkste rentevoeten die de centrale bank beïnvloedt zijn:

• De depositorente: De rente die banken ontvangen op deposito’s bij de centrale bank.
• De basisherfinancieringsrente: De rente waartegen banken geld kunnen lenen van de centrale bank.
• De marginale beleningsfaciliteit: De rente waartegen banken overnight geld kunnen lenen van de centrale bank.

Verhoging van de rentevoeten maakt lenen duurder, wat de economische activiteit kan afremmen. Verlaging van de rentevoeten maakt lenen goedkoper, wat de economische activiteit kan stimuleren.

Open Markt Operaties

Open markt operaties omvatten het kopen en verkopen van staatsobligaties door de centrale bank.

• Aankoop van obligaties: Verhoogt de geldhoeveelheid en verlaagt de rentevoeten.
• Verkoop van obligaties: Verlaagt de geldhoeveelheid en verhoogt de rentevoeten.

Reserveverplichtingen

Reserveverplichtingen zijn de verplichtingen voor commerciële banken om een bepaald percentage van hun deposito’s aan te houden als reserves bij de centrale bank.

• Verhogen van de reserveverplichting: Vermindert de hoeveelheid geld die banken kunnen uitlenen, waardoor de geldhoeveelheid afneemt.
• Verlagen van de reserveverplichting: Verhoogt de hoeveelheid geld die banken kunnen uitlenen, waardoor de geldhoeveelheid toeneemt.

Monetair Beleid en Conjuncturele Verschijnselen

Monetair beleid wordt gebruikt om de conjunctuurcyclus te dempen – om de pieken en dalen in de economische activiteit te verminderen.

Monetair Beleid in een Laagconjunctuur

In een laagconjunctuur, wanneer de economie vertraagt en de werkloosheid toeneemt, zal de centrale bank doorgaans een expansief monetair beleid voeren. Dit houdt in:

• Verlaging van de rentevoeten: Om lenen goedkoper te maken en investeringen te stimuleren.
• Aankoop van obligaties: Om de geldhoeveelheid te vergroten en de economie te stimuleren.
• Verlaging van de reserveverplichtingen: Om banken meer mogelijkheden te geven om leningen te verstrekken.

Monetair Beleid in een Hoogconjunctuur

In een hoogconjunctuur, wanneer de economie snel groeit en de inflatie dreigt te stijgen, zal de centrale bank doorgaans een restrictief monetair beleid voeren. Dit houdt in:

• Verhoging van de rentevoeten: Om lenen duurder te maken en de bestedingen te verminderen.
• Verkoop van obligaties: Om de geldhoeveelheid te verminderen en de inflatie te beteugelen.
• Verhoging van de reserveverplichtingen: Om de mogelijkheden van banken om leningen te verstrekken te beperken.

Uitdagingen van het Monetair Beleid

Het voeren van monetair beleid is complex en kent diverse uitdagingen:

• Timing: Het duurt enige tijd voordat de effecten van monetair beleid in de economie voelbaar zijn.
• Voorspellingen: Economische voorspellingen zijn niet altijd accuraat, wat de besluitvorming bemoeilijkt.
• Verwachtingen: De verwachtingen van consumenten en bedrijven kunnen het effect van het monetair beleid beïnvloeden.
• Globalisering: De wereldeconomie is steeds meer met elkaar verbonden, wat de impact van nationaal monetair beleid kan verminderen.

Voorbeelden uit de Praktijk

Tijdens de financiële crisis van 2008-2009 verlaagden centrale banken wereldwijd de rentevoeten tot bijna nul en voerden ze grootschalige aankoopprogramma’s van activa (quantitative easing) door om de economie te stimuleren. Tijdens de COVID-19 pandemie in 2020-2021 werden vergelijkbare maatregelen genomen, aangevuld met speciale programma’s om de kredietverlening aan bedrijven te ondersteunen.

Conclusie

Monetair beleid is een essentieel instrument voor het managen van de economie en het stabiliseren van de conjunctuurcyclus. Door de geldhoeveelheid en kredietvoorwaarden te beïnvloeden, proberen centrale banken prijsstabiliteit te handhaven, de werkgelegenheid te bevorderen en economische groei te stimuleren. Hoewel het een krachtig instrument is, kent het monetair beleid ook uitdagingen en beperkingen, waardoor het een continu proces van evaluatie en aanpassing vereist. Het is van groot belang om de basisprincipes te begrijpen, zeker als je je voorbereidt op een economie tentamen, of algemeen je economische kennis wil verbreden.

Bekijk de uitlegvideo

Bekijk de andere onderwerpen uit hoofdstuk Goede tijden, slechte tijden

• Conjunctuurcyclus
• Conjunctuur en indicatoren
• Automatische stabilisatoren
• Nominale en reële waarde van geld
• Inflatie
• Rente
• Het BBP als indicator
• Vormen van werkloosheid
• De Output Gap
• Begrotingsbeleid
• Doelstellingen centrale bank
• Geldhoeveelheid M1
• De EMU
• Bankrun
• Geaggregeerde vraag en aanbod
• De Europese Monetaire Unie (EMU)
• Wisselkoersen
• Wisselkoersregimes
• Het Keynesiaanse kruis
• De effectieve vraag
• Consumenten- en producentenvertrouwen
• De MB-Curve
• De GA-Curve
• De economische scholen
• De IS-Curve
• Evenwicht EV=Y