Hoe werkt een spoel en wat zijn de fundamentele principes achter haar werking in elektrische en magnetische velden? In deze uitgebreide oefenopgave duiken we in de wereld van spoelen, essentieel gereedschap in de natuurkunde, met name binnen het domein van lading en veld. Of je nu een student bent die zich voorbereidt op een tentamen over elektromagnetisme, of gewoon geïnteresseerd bent in de basisprincipes van spoelen, dit artikel biedt je een diepgaand begrip van hun werking.

Inhoudsopgave

• Inleiding tot Spoelen
• Fundamentele Principes Achter Spoelen
• Het Magnetisch Veld van een Spoel
• Zelfinductie en Inductantie
• Energie in een Spoel
• Oefenopgave: Berekeningen aan een Spoel
• Toepassingen van Spoelen
• Conclusie

Inleiding tot Spoelen

Een spoel, ook wel inductor genoemd, is een passieve elektrische component die energie opslaat in een magnetisch veld wanneer er stroom doorheen loopt. Simpel gezegd is het een draad die is opgerold in een spiraalvorm. De vorm van de spoel, het aantal windingen en het materiaal van de kern bepalen de eigenschappen van de spoel.

Fundamentele Principes Achter Spoelen

De werking van een spoel is gebaseerd op de wet van Faraday en de wet van Lenz:

• Wet van Faraday: Een veranderend magnetisch veld induceert een elektromotorische kracht (EMK) in een geleidende draad. De grootte van de EMK is evenredig met de snelheid van verandering van de magnetische flux.
• Wet van Lenz: De richting van de geïnduceerde stroom (en dus het geïnduceerde magnetische veld) is zodanig dat het de verandering van het oorspronkelijke magnetische veld tegenwerkt.

Het Magnetisch Veld van een Spoel

Wanneer er stroom door een spoel vloeit, ontstaat er een magnetisch veld rond de spoel. De sterkte van het magnetisch veld hangt af van:

• De stroomsterkte (I): Hoe meer stroom, hoe sterker het magnetisch veld.
• Het aantal windingen (N): Hoe meer windingen, hoe sterker het magnetisch veld.
• De lengte van de spoel (l): Hoe korter de spoel, hoe sterker het magnetisch veld (bij gelijk aantal windingen).
• De permeabiliteit van de kern (μ): Een kern van ferromagnetisch materiaal (zoals ijzer) versterkt het magnetisch veld aanzienlijk.

De magnetische veldsterkte (B) binnen een lange, rechte spoel (solenoïde) wordt benaderd door:

B = μ₀ * N * I / l

Waar:

• B = Magnetische veldsterkte (in Tesla, T)
• μ₀ = Permeabiliteit van de vrije ruimte (4π × 10⁻⁷ T·m/A)
• N = Aantal windingen
• I = Stroomsterkte (in Ampère, A)
• l = Lengte van de spoel (in meters, m)

Zelfinductie en Inductantie

Wanneer de stroomsterkte door een spoel verandert, verandert het magnetisch veld. Deze verandering induceert een EMK in de spoel zelf, dit noemen we zelfinductie. De spoel verzet zich tegen de verandering van de stroomsterkte.

De inductantie (L) is een maat voor het vermogen van een spoel om een EMK te induceren. Het wordt gemeten in Henry (H). De relatie tussen de geïnduceerde EMK (ε) en de verandering in stroomsterkte (dI/dt) is:

ε = -L * dI/dt

De inductantie van een spoel hangt af van de geometrie van de spoel en de permeabiliteit van de kern:

L ≈ (μ * N² * A) / l

Waar:

• L = Inductantie (in Henry, H)
• μ = Permeabiliteit van de kern
• N = Aantal windingen
• A = Oppervlakte van de spoel (in m²)
• l = Lengte van de spoel (in meters, m)

Energie in een Spoel

Een spoel slaat energie op in haar magnetisch veld. De opgeslagen energie (E) in een spoel met inductantie L en stroom I wordt gegeven door:

E = 1/2 * L * I²

Deze energie kan later weer worden afgegeven, wat spoelen nuttig maakt in verschillende toepassingen.

Oefenopgave: Berekeningen aan een Spoel

Opgave: Een solenoïde heeft 500 windingen, een lengte van 10 cm en een doorsnede van 2 cm². De kern is luchtgevuld. Er loopt een stroom van 2 A door de spoel.

1. Bereken de magnetische veldsterkte (B) binnen de spoel.
2. Bereken de inductantie (L) van de spoel.
3. Bereken de energie (E) die in de spoel is opgeslagen.

Oplossing:

1. Magnetische veldsterkte (B):
   • N = 500
   • l = 0.1 m
   • I = 2 A
   • μ₀ = 4π × 10⁻⁷ T·m/A
   • B = μ₀ * N * I / l = (4π × 10⁻⁷) * 500 * 2 / 0.1 ≈ 0.0126 T
2. Inductantie (L):
   • N = 500
   • A = π * (r²) = π * (0.01 m)² ≈ 3.14 × 10⁻⁴ m²
   • l = 0.1 m
   • μ = μ₀ (aangezien de kern luchtgevuld is) = 4π × 10⁻⁷ T·m/A
   • L ≈ (μ * N² * A) / l = (4π × 10⁻⁷ * 500² * 3.14 × 10⁻⁴) / 0.1 ≈ 9.87 × 10⁻⁴ H (ongeveer 0.99 mH)
3. Opgeslagen energie (E):
   • L ≈ 9.87 × 10⁻⁴ H
   • I = 2 A
   • E = 1/2 * L * I² = 1/2 * (9.87 × 10⁻⁴) * 2² ≈ 0.00197 J (ongeveer 1.97 mJ)

Toepassingen van Spoelen

Spoelen worden gebruikt in een breed scala aan toepassingen:

• Transformers: Voor het op- of afschalen van spanningen in elektrische circuits.
• Filters: Om bepaalde frequenties in signalen te blokkeren of door te laten.
• Oscillatoren: Voor het genereren van periodieke signalen.
• Energieopslag: In schakelingen voor energie-efficiëntie.
• Relais: Om elektrische circuits te schakelen met behulp van een magnetisch veld.
• Sensoren: Voor het detecteren van magnetische velden.

Conclusie

Spoelen zijn fundamentele componenten in veel elektrische en elektronische circuits. Hun vermogen om energie op te slaan in een magnetisch veld en om stroomveranderingen tegen te werken, maakt ze onmisbaar in diverse toepassingen. Door de principes van Faraday, Lenz en de eigenschappen van inductantie te begrijpen, kun je de werking van spoelen analyseren en voorspellen. Deze kennis is essentieel voor iedereen die zich bezighoudt met elektrotechniek en natuurkunde binnen het domein van lading en veld.

Bekijk de uitlegvideo

Bekijk de andere onderwerpen uit hoofdstuk Lading en veld

• Lading, spanning & stroom
• Oefenopgave: een stroomdraad en een kompas
• Theorie van Lorentzkracht
• Oefenopgave: Lorentzkracht op een stroomdraad
• Oefenopgave: een elektron in een magnetisch veld
• Oefenopgave: draadraam in een spoel
• Theorie van elektromagnetisme
• Oefenopgave: een tweewaardig ion
• Oefenopgave: een plaatcondensator
• Oefenopgave: een luidspreker
• Elektromagnetisme
• Magneetvelden
• Lorentzkracht
• Lorentzkracht Examenopgave